Фељтон во 3 дела: АТЕНТАТОРОТ ВО МАРСЕЈ – ФРАНЦИЈА (дел 3) -Судски процес

Продолжува од тука и тука

Веднаш по атентатот врз југословенскиот крал, истрагата на полицијата била насочена кон откривање на сите усташки терористички организации на териториите на поголем број европски држави, додека вниманието кон испитување на учеството на ВМРО во атентатот, било многу мало или воопшто никакво поради тоа што уште не се знаел вистинскиот идентитет на атентаторот.

Во судскиот процес против уапсените тројца учесници во планирањето на марсејскиот атентат како нивни бранител бил ангажиран адвокатот Жорж Десбон, кој во францускиот политички живот важел за противник на европските граници воспоставени со Версајскиот мировен договор.

Судењето започнало на 18 ноември 1935 година во францускиот град Екс-ан-Прованса и за неговото времетраење биле преземени дотогаш невидени мерки за безбедност. Во обезбедувањето на градот, улицата и зградата во која се одвивало судењето биле вклучени 600 полицајци и неколку стотина жандарми, при што строго се контролирале сите оние што влегувале во градот, поради стравот од нови можни терористички напади.

На вториот ден од судењето на обвинетите за атентатот стигнало писмо до поротата во кое се укажувало дека потеклото на оружјето со кое бил убиен кралот било од италијанско потекло, но откако тоа не му било покажано на бранителот на обвинетите, по расправијата со судиите, тој бил отстранет од случајот и му била изречена забрана за бавење со адвокатура. По отстранувањето на адвокатот Десбон од функцијата адвокат-бранител на обвинетите, судењето западнало во ќорсокак поради противењето на тројцата обвинети да ги застапува друг адвокат.

Процесот продолжил на 6 февруари 1936 година во истиот град Екс-ан-Прованса со полициско обезбедување кое ги надминувало сите нормални граници. На судењето биле повикани околу 66 сведоци од кои повеќето не се појавиле, но најголема бура на негодување кај бранителот предизвикало отсуството на началникот на службата за безбедност во Марсеј.

Понатамошната судска расправа течела без некои позначајни измени во однос на првиот дел од процесот и од страна на обвинителството претежно била насочена кон тоа да им се изрече смртна казна на тројцата присутни обвинети. Одбраната настојувала да докаже дека улогата на обвинетите во извршениот атентат била споредна нагласувајќи го фактот дека двајца од нив на никаков начин директно не учествувале во неговата подготовка.

По завршување на расправата, на 12 февруари 1936 година судот донел одлука дека обвинетите Звонимир Поспишил, Мијо Крал и Иван Рајиќ се виновни за учеството во атентатот врз кралот Александар Караѓорѓевиќ и францускиот министер за надворешни работи Луј Барту и ги осудил на доживотен затвор со присилна работа. Во отсуство,смртна казна им била изречена и на водачите на усташката организација Анте Павелиќ и Еуген Кватерник што имало за цел да ги задоволи и смири југословенските државно-политички кругови.

Во однос на полициската истрага што се водела за атентатот врз кралот Александар Караѓорѓевиќ, експертите забележале дека во официјалните документи постоеле многу недоречености. Така, иако француската полиција располагала со сознанија и докази дека потеклото на бомбите најдени кај Владо Черноземски било од една италијанска фабрика во Милано и дека револверите најдени кај атентаторот биле купени со посредство на италијанска фирма од Германија во 1932 година, за тоа не се зборувало во судската постапка. На тој начин се избегнувало прашањето за евентуалната замешаност на Италија во атентатот.

Втора работа која во текот на истрагата била исто така занемарена, свесно или несвесно, била необјаснивото однесување на француските власти во однос на недоволно преземените мерки за организирање на безбедноста на југословенскиот крал. Зачудувал податокот што во последен момент била дадена наредба за повлекување на моторизираниот одред, кој требало да претставува засилено обезбедување на гостинот од Југославија.

Наредбата била дадена од структури на француската тајна полиција или поточно од комесарот Систерон, кој во однос на причините за тоа никогаш не направил извештај до неговите претпоставени. Во сите овие околности најмногу превез на таинственост имало околу претпоставката чии наредби и инструкции спроведувал Систерон односно кој од претпоставените му наредил да го повлече моторизираниот вод од обезбедување на кралската поворка. Веројатно не се исклучувала можноста дека некои кругови во Италија и Германија со огромни финансиски средства имале подмитено некои луѓе во француската државна безбедност, на што укажувал и податокот дека во текот на истрагата воопшто не се поставило прашањето за тоа од каде им била позната на терористите програмата на престојот на кралот Александар и мерките на неговото обезбедување, што претставувало државна тајна.

Исто така важна работа која во текот на полициската истрага била запоставена била прашањето за учеството на ВМРО во подготовките и извршувањето на атентатот. Нејзината улога во тоа од страна на истражните органи била маргинализирана, што било сосема погрешно, поради фактот што оваа организација го дала непосредниот извршител на атентатот, а во годините пред тоа имала огромен удел во обуката на припадници на усташката организација за терористичко дејствување.

Тајна останал и идентитетот на таинствениот брачен пар Вудрачек, наредбодавците и главните раководители со акцијата. Најчестите претпоставки за нивниот идентитет, посебно на Петар Вудрачек, биле дека зад него се криел водачот на усташкото движење Анте Павелиќ.

Сите докази и показатели оделе во правец на тоа дека убиството на југословенскиот крал Александар Караѓорѓевиќ било внимателно подготвено и испланирано од страна на раководството на Нацистичка Германија и дека тајната операција била наречена “Тевтонски меч”.
Мозокот на операцијата биле самите првенци на Третиот Рајх, Хитлер, Химлер и Херман Геринг, додека за директен раководител на операцијата бил назначен генералот Ханс Шпајдел, за што сведочеле писмата испратени до него од страна на Геринг и од шефот на германската тајна служба. И покрај вмешаноста во атентатот, Шпајдел и по пропаѓањето на нацистичка Германија ја продолжил својата генералска кариера, но тогаш како генерал на новоформираната воено-политичка организација.

За контактите на усташката организација и ВМРО со фашистичка Германија во периодот пред атентатот врз југословенскиот крал Александар Караѓорѓевиќ посведочил и водачот на хрватските усташи Анте Павелиќ, кој не криел дека имал средба со Хајнрих Химлер, еден од клучните фигури во тогашна фашистичка Германија, кога веројатно биле утврдени плановите за претстојниот атентат.

Средбата на Михајлов со бугарскиот митрополит Андреј Велички
На 9 октомври 1934 година во Истанбул, Турција, во домот на бугарскиот митрополит Андреј Велички, по ручекот излегле на терасата за да го испијат попладневното кафе, митрополитот и водачот на распуштената ВМРО, Иван Михајлов. Некаде околу 16 часот, Михајлов погледнал на часовникот и изјавил:
„
Во овој момент ќе се случи нешто, коешто ќе биде фатално за човештвото! Започна ново броење на годините. Се начнува календарот на… Втората светска војна!
“
По мала пауза, Михајлов на збунетиот бугарски митрополит му објаснил дека бил испланиран атентат врз југословенскиот крал Александар Караѓорѓевиќ и дека во тој момент веќе бил убиен во францускиот град Марсеј. Водачот на распуштената ВМРО понатаму дообјаснил дека зад атентатот стоела не само ВМРО, туку и Германија и некои други земји, коишто не ги посочил.
Утредента митрополитот Андреј Велички побрзал да ги купи сите можни весници коишто ги имало во Истанбул. На насловните страни митрополитот го видел и прочитал сето она што претходниот ден му го имал навестено неговиот гостин во однос на настаните што се случиле во Франција.

Има претпоставка дека таинствениот Петар Вудрачек би можел да биде и Иван Михајлов, водачот на распуштената ВМРО и дека неговото присуство во Истанбул за време на атентатот било само алиби за да се одврати вниманието од неговото евентуално учество во овие настани. Во корист на оваа претпоставка оди и неверојатната точност со која Михајлов му го навестил атентатот на бугарскиот митрополит Андреј Велички, што упатува на тоа дека бил многу добро запознаен со плановите за неговото извршување.

Како и да е, во сите овие настани неоспорна била улогата што ја имала ВМРО. Колку и да не била насочувана истрагата во правец на откривањето на вмешаноста на оваа македонска организација во подготовката на атентатот, фактите зборувале поинаку.

Не само што директниот егзекутор потекнувал од нејзините редови, туку и улогата на нејзиниот водач Иван Михајлов останала вешто прикриена, бидејќи острицата по извршениот атентат била насочена кон хрватската усташка организација, која судејќи по се одиграла епизодна улога. Атентатот врз кралот Александар Караѓорѓевиќ претставувал круна на сите убиства што организацијата ВМРО ги вршела во периодот помеѓу двете светски војни. Со нејзиното забранување во 1934 година била срушена нејзината организациона мрежа и убиствата што таа ги организирала по различна основа престанале. Но, со тоа не престанала таа крвава црна страница на македонската историја.

Извори:
1.Istoricheski pregled, Books 1-6, Bŭlgarsko istorichesko druzhestvo, Institut za istoria (Bŭlgarska akademia na naukite), 1987, str. 49.
2.Велинград – online, публикувано на 12 октомври 2010 г. В памет на Владо Черноземски
3. Request of the Yugoslav government under article 11, paragraph 2, of the Covenant: Communication from the Hungarian government, Hungary – Yugoslavia, League of Nations, Tibor Eckhardt, Publisher League of Nations, 1934, p. 8.
4. Stefan Troebst,”Historical Politics and Historical “Masterpieces” in Macedonia before and after 1991″, New Balkan Politics, Issue 6, 2003: “… the suicide-assassin from VMRO, Vlado Cernozemski, who, on orders from Mihajlov and his ethno-national VMRO, which was defined as Bulgarian, killed the Yugoslav king Alexander I Karadzordzevic and the French Minister of Foreign Affairs Louis Bareau in Marseilles in 1934.”
5.The national question in Yugoslavia: origins, history, politics, Cornell Paperbacks: Slavic studies, history, political science, Ivo Banač, Cornell University Press, 1988, ISBN 0801494931, p. 326.
6. Yugoslavia’s ethnic nightmare: the inside story of Europe’s unfolding ordeal, Jasminka Udovički, James Ridgeway, Lawrence Hill Books, 1995, ISBN 1556522150, p. 34.

Креирано од: