4-ти март 2022 година голем број на светски медиуми, а пред се западни, објавија бомбастична вест дека нуклеарната централа „Запорожје“ која што се наоѓа во Украина, била бомбардирана и оштетена од страна на руската армија. Се појавија безброј статии дека на Европа и на Светот му се заканува Чернобил 2, дека од нуклеарната централа „Запорожје“ започнало радиоактивно истекување, и дека Европа ја чека трагедија многу пострашна и посериозна од Чернобил. Се појавија информации со инструкции за луѓето ширум Европа што треба да прават во таков случај. Како дел од четвртата прес тура на Министерството за одбрана на Руската Федерација, имав можност да ја посетам нуклеарната централа „Запорожје“, и со свои очи да се уверам дали истата е оштетена, уништена, дали има радиоактивно истекување, или истата нормално работи и функционира. Со свои очи се уверив дека истата работи нормално, и произведува и испорачува електрична енергија на целата територија на Украина. Се уверив дека мирниот атом работи на доброто на човештвото, и произведува електрична енергија. Според Меѓународната агенција за атомска енергија, нуклеарната централа „Запорожје“ работи нормално, нема сериозни оштетувања или дефекти.
Како дел од четвртата прес тура, покрај Мариупол, Бердјанск, Мелитопол, странските новинари имавме можност да го посетиме и градот Енергодар, каде што се наоѓа нуклеарната централа „Запорожје“ . Енергодар е мал симпатичен град на науката, поточно град на мирниот атом, расположен на левиот брег на реката Днепар, на брегот на акумулацијата Каховка. Од Енергодар се упативме кон нуклеарната централа „Запорожје“ , која што се наоѓа во близина на самиот град. Пред да се упатиме кон централата, од страна на оделот за безбедноста на централата, поточно на тим со специјализирано куче трагач, обучено да најде експлозив и оружје, беше проверен целиот наш багаж, што е нормална процедура при посетата на таков стратешки енергетски објект. Возејќи се со автобусот пред нас во степите на Запорожје се пружи незаборавна гледка, силуетите на шесте нуклеарни блока на нуклеарната централа „Запорожје“ , како и придружните објекти. Нуклеарната централа „Запорожје“ е еден од симболите на советската империја и науката, и истата била гордост на Советскиот Сојуз.
Централата е остаток од понапредна цивилизација, која што градела такви импозантни објекти, која што успеала атомот да го скроти, да го претвори во мирен атом кој што му служи на човештвото.
На територијата на централата ни беше овозможено да прошетаме помеѓу главната зграда, центарот за управување и првите три нуклеарни реактори. Се работи за огромен објект по површина, со безброј згради, објекти, детаљи. Немаше големо присуство на руски војници, а целата територија на централата е обезбедена на високо ниво. На територијата на централата има безброј број на засадени разни видови на дрвја, делови со цвекиња и трева, како и објекти за одмор и релаксација на вработените. Во близина на централата се наоѓа и центарот за обука, каде што 2 училници се здобиле со помали оштетувања, кога руската армија воспоставувала контрола над нуклеарната централа. Но тие оштетувања не предизвикале никакви оштетувања на нуклеарните реактори, односно блокови, и на критично важната инфраструктура на самата нуклеарна централа, и тие оштетувања никако не влијаат на работата на нуклеарната централа.
Нуклеарната централа „Запорожје“ е изградена во 1984 година, се состои од шест нуклеарни блокови (шест VVER-1000 нуклеарни реактори, произведени од Ижорската фабрика, турбини K-1000-60 / 1500-2 “Турбоатом” и генератори TVV-1000-4 на здружението “Електросила”). Електричната моќност на Запорошката нуклеарна централа е MW 6000 MW. На 2 декември 2021 година, централата за прв пат во својата историја достигнала 100% од инсталираната моќност од 6040 MW. 22 декември 2021 година, централата поставила апсолутен рекорд на моќност од 6140 MW. Централата годишно произведува околу 40 милијарди kWh електрична енергија, што е една петтина од вкупното годишно производство на електрична енергија во Украина.
Пред главниот влез во нуклеарната централа „Запорожје“ за нас, странските новинари, беше оддржан краток брифинг од страна на вработени во централата, руски генерал одговорен за безбедноста на централата, како и новиот градоначалник на Енергодар, Андреј Шевчик. Вработените во нуклеарната централа изјавија дека „нуклеарната централа работи нормално, дека нема никакви дефекти и оштетувања на централата и на критичната инфраструктура, дека сите технолошки процеси се одвиваат нормално, и нуклеарната централа произведува и испорачува електрична енергија на територијата на Украина.“ Генералот на руската армија совсем кратко во воен стил изјави дека „безбедноста на нуклеарната централа е на највисоко ниво, нема никакво радиактивно истекување, нуклеарната централа работи нормално. Ние се грижиме за нејзината безбедност“ Ние новинарите се уверивме во тоа.
Андреј Шевчик изјави дека „ Како што можете да видите нуклеарната централа работи нормално и ја снабдува Украина со енергија, колку и да звучи чудно, без оглед на конфликтот меѓу Русија и Украина. До неодамна јас самиот работев на нуклеарната централа, и сум запознаен со сите производствени процеси. Во централата во моментот работат 3.000 работници, нуклеарни научници, физичари и други разни специјалисти. Сите процеси се одвиваат нормално. Некои од вработените и експертите кои што во март ја напуштија нуклеарната централа, постојано ме контактираат, и голем дел од нив веќе се вратија назад во Енергодар и на своите работни места. Во нуклеарната централа во моментов има и експерти од Росатом, од Русија, кои што ни помагаат во работата на нуклеарната централа. Во последните неколку Украина ја користеше нуклерната централа на границите на нејзините можности, и работеа сите шест нуклеарни реактори, што е спротивно на препораките, поради тоа денес два нуклеарни реактори се сервисираат и се надвор од употреба, а останатите четири работат нормално. Како што можете да видите, мирниот атом работи во корист на човештвото.
Вечерта пред да ја посетиме нуклеарната централа „Запорожје“ , странските новинари имавме можност да се сретнеме со новиот градоначалник на Енергодар, Андреј Шевчик, во еден од рестораните на Енергодар. За време на вечерата, Шевчик, кој што сам долго време работел како раководител на нуклеарната централа „Запорожје“ , имаше краток говор во кој што во руско – украински стил, со чаша водка во раката, крена три тоста, првиот за животот и за љубовта, вториот за родителите, а третиот за прекин на војната, и за загинатите руски и украински војници. Шевчик не повика нас, странските новинари, да известуваме објективно за ситуацијата во Енергодар и во Украина.
Во 2018 година во Енергодар живееле 53 000 жители. Енергодар е град на нуклеарни научници, физичари и специјалисти, кремот на науката. Во и околу Енергодар немаше никакви знаци на војна. На улиците на градот имаше голем број на луѓе, како и во парковите каде што пензионери, млади родители шетаа со своите деца, а на брегот на акумулацијата Каховка многумина се занимаваа со риболов. Голем број на млади луѓе и деца во градот се занимаваа со спортски активности. Се во градот функционира нормално, работат рестораните, кафичите, продавниците и маркетите, како и аптеките. Освен малото присуство на руските војници и припадници на националната гарда во градот, нема никакви други сигнали и знаци дека се води војна. А над нуклеарната централа „Запорожје“ , над Енергодар како и степите на Запорожје можат да се видат преубави зајдисонца кои ве оставаат без здив.
Пишува: Дарко Тодоровски
Магистер по меѓународни односи и воен аналитичар
