Кога на 7 мај се одржуваше Третото собрание, ненадејно на Калџерџево од Разловци пристигнале неколку селани кои соопштиле дека во селото пристигнале турски спахии и тапиџии. Тие успеале да фатат десетина селани со цел да ги пренесат во Царево Село, сакале и да ги потурчат убавите разловечки девојки Ката Овнарска и Јана Лалевска.Рано утрото тој ден ги заробиле и браќата Нико и Стоил Поп Атанасови од Иственик кои требало да учествуваат на Советувањето на Калџерџево. Веста ги вознемирила учесниците, а посебно војводата Беровски кој се посомневал дека Турците рзбрале за подготовките на Востанието. Всушност, тоа било и поводот уште ноќта да го објават Востанието. На брза рака бил направен планот според кој требало да се фатат турските спахии и тапиџии, да се ослободат фатените селани и да се спасат двете девојки од потурчување.
Според Константин Поп Стојанов (син на поп Стојан), учесник во Востанието, востаниците веднаш испратиле курири во Берово и малешевските села со абер да се подготват за Востанието. Дванаесетмина од востаниците требало да влезат во Разловци и да се разделат на две групи. Едната група да влезе во попстојановиот ан спроти коџобашиската куќа во која биле сместени тројца од Турците, а останатите да одат во еден сенарник каде биле сместени другите Турци. Останатите востаници, според планот, требало да ги запоседнат излезите од селото кон Митрашинци и Тработивиште како и стариот мост на Брегалница.
Ноќта спроти 8-ми мај на Калаџерџево се собрале 60 востаници. Рано утрото, Турците од една куќа со врзаниот селанец од Истевник се упатиле кон куќата на Нико коџобашијата. Таму, пак, еден селанец му подавал јагне на еден Турчин за колење. Во истата минута, вели Константин, грмнаа две пушки од попстојановиот ан. На земјата паднал Турчинот Алиман, а по грешка бил застрелан и врзаниот селанец Нико. Коџобашиката Злата излегувала да му донесе вода на Турчинот да се измие од колењето на јагнето. Кога видела што се случоло, таа го викнала својот маж и му укажала на опасноста за останатите Турци.Тие им помогнале на другите Турци да избегаат преку таванот на куќата и ги упатиле кон Брегалница. Кога виделе дека мостот е запоседнат од востаниците, иако Брегалница била голема, тие преку реката успеале да избегаат.Коџобашијата и предавникот Нико успеал да ги скрие кај баба Ордана Џабирска ранетиот злогласен полјак Алиман и тапиџијата Јусреф, а тој самиот незабележливо заминал за Истевник за да им каже на Турците што се случило во Разловци.
Востаниците се упатиле кон куќата на баба Ордана. Таа одбила да им каже каде е скривницата, па нејзината куќа била запалена. Преку пламенот се појавил спахијата Јусреф викајќи:„ Рај за чорбаџиите“ Грмнале неколку пушки и тој паднал на земја. Потоа Атанас Цинцо му ја отсекол главата, а Алиман жив изгорел заедно со куќата.
Во пламенот селаните ги фрлиле тапиите, рабушите и тефтерите со забележаните даноци.
Селани, што сте се исплашиле? Уште 100 години да живеете, ова нема да го видите. Кога доаѓаа тие гадови бараа на плеќи да ги пренесуваме преку Брегалница. А, сега гледајте како до гуша ја газат матната река, како да одат на суво!
– извикал стариот дедо Нико.
Војводата Беровски предложил да се продолжи кон Малешевијата, а за заштита на старците, жените и децата, Цоне Спасев да остане во селото со дел од востаниците. Така, дедо Цоне станал втор војвода. Но, со овој потег се ослабнале востаничките сили, што се толкува како прва грешка.
Беровски и поп Стојан качени на коњи со развиеното знаме на Востанието и со 30-40 востаници тргнале кон с. Митрашинци. Радосни и весели од успехот во Разловци. Се наближиле до куќата на поп Стоил кај кого престојувале како гости Турци кои биле дојдени да му честитаат снаа. Востаниците ја заобиколиле куќата и барале Турците да го предадат оружјето. Пријателите на поп Стоил, Осман Каднков и Дервиш Алија не го предале оружјето. Поради што востаниците носат куп слама наредувајќи му на сопственикот сам да си ја запали куќата. Кога се појавил пламенот еден од Турците побегнал од спротивниот излез, но бил смртно погоден, а другиот го искористил густиот чад за да побегне. Забележан бил тешко ранет, а подоцна убиен во полето од некој селанец.
Пожарот бил забележан од 10-ина заптии кои биле во митрашинското поле, кои со помош на еден селанец биле нападнати востаниците од зад грб. Во тој судир, Беровски бил ранет в глава, а востаниците на Цоне Спасев не дошле од Разловци да се соединат и да продолжат кон Малеш. Тоа ги натерало да се вратат во Разловци.
Изнемоштеното население го нашле во пазувите на Голак и Ѓаволовиот Дол. Премрзнати жени, деца, старци и стока. Од нив разбрале дека уште истиот ден на 20-ти мај, Разловци било нападнато од башибозукот на околните пијанечки села. Во оваа пресметка загинале 10 мажи и две жени. Црковната врата била разбиена, а црквата ограбена. Дедо Ристо Коџов клечејќи ги молел Турците за милост кон селото. Тие го заклале на мостот и го фрлиле во реката. Нико Коџобашијата и Стојан Кацарина кои ги повикале Турците од Истевник за таа своја услига и двајцата биле искасапени.По ова востаниците со Беровски заминуваат за Кочанско. Поради настанот во Митрашинци и повторното враќање во Разловци се променил планот за во с. Лаки, с.Смиленци, и Малешевско. Доцнењето на Беровски ги натерало насобраните востаници да се растурат. Од сите страни почнал да се стега обрачот кон Разловци, од Мелник, Струмица, Радовиш, а од Ќустендил со голем табур тргнал Ќел Асан паша заедно со стотина гладни башибозуци.
Семејството на поп Стојан е заробено, а поп Стојан се засолнил во Рилскиот манастир. Таму од страв дека Турците ќе го запалат манастирот, тој бил убиен од манастирската стража.Турците немале милост ни за оние кои се предавале. Така, Атанас Цинцо и Ѓорѓи Самарџијата биле горени со жешко железо. Се полнеле затворите во Ќустендил, Солун, Пехчево, Куршумли Ан и др. Четата на Беровски се повлекла во Малешевските планини од каде заминала за Разлошко.
Во Разловци останува дедо Цоне Спасев заедно со своите соселани. Тој ќе живее до 1908 г. кога за време на хуриетот е убиен од Турците над Мицовци, кај осамената трновка која и денеска постои. Погребан е во дворот на црквата од нејзината јужна страна.
Разловечкото востание е нашата историска гордост – првата цврста алка од големиот синџир на ослободителни движења на Македонија.
Крај
Пишува: Димитар Узунски
СЛИЧНИ ОБЈАВИ
Сонував дека сум цар. Се разбудив и се уште бев цар- на денешен ден замина последниот Македонски цар
На денешен ден во центарот на Штип револуционери на ВМРО го убиваат генералот Михајло Ковачевиќ
На денешен ден пред 1010 години починал Македонскиот Цар Самуил