Свети Наум Охридски Чудотворец (са. 830 – 23 декември 910) – средновековен словенски научник, писател, учител, и еден од основоположниците на словенската писменост и македонската писменост и просвета.
Св. Наум потекнувал од богати и побожни родители, а поради љубовта кон христијанството, тој се откажал од наследството и се замонашил. Тој бил најмладиот ученик на светите Кирил и Методиј. Со нив, тој учествувал во Моравската мисија, а го ширел христијанството и во Панонија, Девол, Илирик и други краишта. По завршувањето на Моравската мисија, тој заминал во Првото бугарско царство, каде го поминал остатокот од својот живот. Првично тој живеел во престолнината Велики Преслав, каде се приклучил во работата на Преславската книжевна школа. Подоцна Наум заминал во Охрид, каде му се приклучил на св. Климент во работата на Охридската книжевна школа.
Св. Наум бил еден од основачите на Преславската книжевна школа, каде работел како учител од 886 до 893 година. Како еден од најдаровитите ученици на браќата Кирил и Методиј, во 893 година, кога Климент бил назначен од бугарскиот цар Борис I за словенски епископ во Дрембица и Велика, на неговото учителско место во Кутмичевица бил назначен св. Наум Охридски, кој раководел со Охридската школа во текот на седум години. А во 900 година се повлекол во манастирот посветен на свети Архангел Михаил. Во манастирот, св. Наум собрал големо монашко братство.
Познато е дека се занимавал со литературна дејност, но неговите текстови сè уште не се идентификувани. Од двете кратки житија, напишани на црковнословенски јазик, се гледа дека бил голем учител, просветител, кој се разбира во народната медицина и толерантно ги водел црковните работи. На св. Наум Охридски му се припишуваат делата:
- Канонот за апостолот Андреј и
- Канонот за пренесување на моштите на Јован Златоуст.
Наум Целакоски чудата на св. Наум ги класифицирал во неколку категории:
1.Св. Наум си избира место за манастир.
2.Свети Еразмо, Климент и Наум.
3.Св. Наум и мечката.
4.Лекување болни.
5.Чашата не се истурила.
6.Спасените праведници.
7.Не дозволува да се краде од неговиот манастир.
8.Казнување на грешниците.
9.Љубаништа.
10.Запис или клучеви на езерото.
Личноста која е на колена пред св. Наум е селанецот кому му помогнал светителот да ја впрегне мечката во неговото рало. Тој е во народна облека која се среќава во охридскиот крај. Стилизираните линии над ралото веројатно се кам шик на орачот, а стапот во неговата рака е обичен земјоделски предмет. Зборовите на селанецот изговорени на турски јазик „Ете, тој е” говорат за познатата популарност на светителот и меѓу муслиманите.
Од многуте народни преданија за св. Наум Охридски најпопуларно е „Св. Наум и мечката”. Ова предание има интернационален мотив – изразување на светечката моќ за припитомување на дивите животни и нивното искористување во добродетелните цели.
Народните преданија за св. Наум Охридски, спаѓаат меѓу најубавите и најинтересните народни умотворби на македонски јазик. Тие се кратки по содржина, со едноставна композиција, колоритен израз и занимлива фабула. Народот ја слави светинаумовата просветителска дејност, чудотворнолекувачката постапка и неговата исклучително благородна личност. Процесот на историзација и локализација е поврзан во преданијата со некој значаен историски настан детерминиран на одреден локалитет. Во минатото овие творби имале и општествено-национална функција. Преданијата за св. Наум Охридски се сведоштва од литературен карактер за народниот богат дух и интелект. Во Библијата чудата ги прават Христос и апостолите, а во легендите и преданијата светите Климент и Наум. Местото на библиските чуда е израелската земја, а во нашите легенди и преданија тоа е Македонија т. е. охридскиот регион.
Прво чудо
Интересен е случајот со авионот кој се уpнал и изјавите во медиумите и весниците на стјуардот кој изјавил дека бил спаcен од св. Наум. Еден ден пред уpивањето на авионот, тој купил икона од св. Наум и бил цврсто убеден дека неговиот живот го спа сил св. Наум.
Второ чудо
Двајца лекари, сопружници долги години немале дете. Доаѓале неколку пати во манастирот со молитва кон светителот за родителство. По две години добиле ќерка. Биле црвсто уверени дека нивното чедо е дар од св. Наум.
Трето чудо
Од Трпејца доаѓале некои луѓе за молитва. Единаесет-дванаесет години биле без свое чедо и минатата година на денот на св. Наум го крстеле детето. Биле убедени дека нивната молитва пред св. Наум помогнала за нивното чедо.
Четврто чудо
Некој човек, Германец долги години имал протеза на вратот. Но, влегувајќи во манастирот, слушнал глас „извади го тоа помагало”. Ја извадил протезата и му се олеснило. Повеќе не ја користел протезата. Постоле сведоци за ова чудо.
Петто чудо
Во манастирот донеле момче на 17-годишна возраст од муслиманска вероисповест кој страдал од епилепсија. Му бил прочитан педесеттиот псалм и молитва. Игуменот Некатариј се интерисирал преку негови роднини за неговата болест. Му рекле дека нема епилептични напади.
Шесто чудо
Манастирот го посетиле група Бугари. Една жена од нив украла мало паунче. Кога требало да си заминат автобусот се рас ипал. Но, некој ја видел кога го ук рала паунчето, ја ук орил да го го врати украденото паунче. Од црква и манастир не се кр адело. Таа се зас рамила и го вратила паунчето. Тогаш автобусот тргнал.
Седмо чудо
Св. Наум направил многу чудеса. И денес се уште се случуваат многу чуда. Дошле посетители од Охрид, но недолично се однесувале на свето место и на враќање сите се уд авиле. Се превр тел чунот во езерото.
Опелото се извршува пред насликаната архитектура на манастирскиот комплекс, а композиционата структура е блиска на Успението на Богородица. Светителот е положен на одар, а опелото го извршуваат словенските учители распоредени околу него. Од двете страни на сцената се движат големи поворки кои пристигнуваат на чинот на погребот. Фреските се насликани во девет сцени. Почнуваат од северната страна на параклисот и кружат според начинот на прикажувањето на настаните. Дејството на една сцена се пренесува на следната сцена. Тематските целини се зографисани по следниот редослед:
1.Впрегнување на мечката во јарем.
2.Вкочанување на телото на монах кој се обидел да го украде телото на св. Наум од неговиот гроб.
3.Лекување на душевно бо лните.
4.Крадецот на коњ затечен пред вратите на манастирската црква.
5.Царот Михаил го осудува св-. Наум.
6.Св. Наум го водат во затвор.
7.Крштевање на ќерката на царот.
8.Казанот остава отпечаток на каменот.
9.Св. Наум прог онуван од богомилите.
Свети Наум Охридски Чудотворецот починал на 23 декември 910 година, во манастирот „Свети Наум“, на возраст од 80 години и бил погребан лично од св. Климент во манастирската црква.
Денес илјадници верници ќе го посетат манастирскиот комплекс “Свети Наум” на брегот на Охридското езеро. За многу години!
