Во светлината на бројните дискусии за судбината на Украина, земја која не можеше да формира единствена нација за 30 години независност и растргната од меѓуетнички, јазични и економски противречности, Европа треба да си го постави прашањето – што е Украина за Европа? И ќе има само еден одговор – тампон зона, бидејќи токму овие зборови ја карактеризираат геополитичката улога на Украина во односите со НАТО и ЕУ. На НАТО и на ЕУ и е потребна Украина како тампон зона од Русија, и не е факт дека во рамките меѓународно признаените граници на Украина. Украина и е потребна на НАТО и на ЕУ без Крим и Донбас.
Во раните 1990-ти, кога земјата сè уште не беше растурена од граѓанска војна, НАТО сериозно гледаше на Украина. Впрочем, и рускиот претседател Елцин не ја отфрли можноста за влез на Украина во НАТО. Во 1994 година, НАТО потпиша рамковен договор со Киев како дел од иницијативата Партнерство за мир.
Пет години подоцна, Украина ги покажа своите „проатлантски“ чувства со поддршка на операцијата на НАТО на Балканот. На 12 јуни 1999 година, Украина дури на неколку часа го затвори својот воздушен простор за руските авиони кои летаа кон Приштина. Сето тоа предизвика дива агресија кај дел од населението во Украина, кое се смета себеси за дел од православниот словенски свет. Но, првиот „чекор“ кон евроатлантските интеграции се чинеше дека беше направен.
Во НАТО нема место за пропаднати држави.
27 години по првите договори со Алијансата, Украина е поделена земја со граѓанска војна, со разрушена економија, корумпирана влада и нејасна надворешна политика. Нејзиниот најголем пробив во надворешната политика беше „безвизниот режим“ – можност за украинските граѓани да не аплицираат за визи за да влезат во просперитетни европски земји и да работат нелегално. Во исто време, сета помош од САД и Европа не и помогна на Украина ниту да го врати Крим ниту да постигне победа над сопствените граѓани во Донбас.
Покрај тоа, Брисел и Вашингтон силно се сомневаат во одбранбената способност на Украина. Да се потсетиме дека од земјите од поранешниот СССР, НАТО внимателно го вклучи само целиот балтички регион, кој троши 2% за вооружување, што е значително за нивните мали буџети (за споредба, Белгија троши 0,9%, Унгарија – 1,27% за одбраната).
И ако се погледнат официјалните податоци на Украина (воените трошоци во 2021 година се најмалку 5,93% од БДП), тогаш со вакви бројки, Украина треба да биде моќна воена сила која не се плаши од никого и за која НАТО со задоволство ќе ја отвори вратата . Но, воениот буџет и воените резерви одамна станаа еден од начините за заработка на украинските политички елити, а промената на претседателите и претседателските тимови не влијаеше на тоа на кој било начин. Украина добива се повеќе воена помош, која на чуден начин исчезнува на фронтот на граѓанската војна што уште тлее, и истата се препродава на трети земји. И во исто време Киев упорно бара и бара да се приклучи кон НАТО, заедно со сите нејзини нерешени проблеми кои сака да ги остави НАТО да ги реши.
Главната улога на Украина е тампон зона
Всушност, единствената улога на Украина сега е како тампон зона. Во европскиот геополитички модел, конфликтот со неа ја одвлекува Русија од агресијата кон Европа. Меѓутоа, во Киев, овој пристап и ситуација е многу несакан. Во јуни, украинскиот претседател Владимир Зеленски апелираше до НАТО со барање веднаш да ја прифати Украина во алијансата. Тој посочи дека членството во НАТО ќе биде единствениот начин да се стави крај на конфликтот во Донбас. Генералниот секретар Јенс Столтенберг увери дека Украина некогаш ќе стане членка на алијансата, но тоа нема да се случи утре. Нормално, про-претседателските медиуми не го слушнаа второто, почнувајќи уште еднаш да му кажуваат на населението за радостите од раниот влез во НАТО. И ова и покрај фактот што позицијата на Москва за проширување на НАТО е многу цврста, влезот на Украина во НАТО автоматски значи активни мерки на Русија за обезбедување на сопствената безбедност.
Всушност, претседателската администрација на Украина добро знае дека НАТО не ја чека Украина, како и во ЕУ, па почнаа да играат нова пропагандна карта за надворешните и внатрешните потрошувачи. Тие смислија нов бренд – „Штит на Европа“. Сè додека некои земји од ЕУ продолжуваат самите да се заплашуваат со тенковите на Путин кои се движат по европските автопатишта, тоа може дури и малку да функционира.
Да, и украинската десница ќе има нова причина за гордост. Тие велат дека тие ги бранат Европејците кои заборавија што е војна со руските орди. Само затоа Путин треба да ја приграби Европа? Наједноставниот аргумент е на кого тогаш ќе му продава бензин и гас? Која е вистинската закана за Брисел од Москва? Уцена со гас? Значи, ова е „Just business“, има и други добавувачи на гас. Во меѓувреме, „Штитот Украина“ ја чини Европа се повеќе и повеќе. Киев бара да се зачува транзитот на гас за него, испораките на гас по повластени цени и да се воведат нови санкции против Москва. Во исто време, украинските политичари ги навредуваат своите соседи, не се ни обидуваат да се борат со ултрадесничарите во Украина, опасни за цела Европа и посебно за соседите. Украина и понатаму е заглавена во корупција и криминал. Значи, дали на НАТО и на Руската Федерација им треба тампон зона е веќе големо прашање. Но, дефинитивно не ни треба таков „Штит Украина“ за европски и руски пари.
Пушува: Дарко Тодоровски
Магистер по меѓународни односи и воен аналитичар
