Белград – мост помеѓу Истокот и Западот

октомври 16th, 2021 Колумна коментари 362

Распослан на бреговите на двете моќни реки Дунав и Сава се наоѓа Белград, центарот на Балканскиот полуостров и на бивша Југославија. На местото каде што Сава се влева во Дунав се издига моќната средновековна тврдина Калемегдан која што му дава посебна убавина и шмек на Белград. Во близина е и познатата улица Књаз Мијахлова низ која што постојано тече енергија и живот, како и Скадарлија – улицата на кафаните, а над Белград се надвиснува Авала. Белград повторно е мост помеѓу Истокот и Западот, и деновиве Белград и Србија добиваат на дипломатска и на геополитичка тежина како и за времето на Југославија.

Балканот во периодов беше центарот на светот, поради самитот на „Движењето на неврзаните“ кој што се оддржа во Белград. Белград, како и во 1961 година во времето на Југославија и Тито, повторно блесна во сиот свој сјај и деновиве е центар на светската јавност. На 11-ти и 12-ти октомври во Белград се одржа самитот на „Движењето на неврзаните“. Србија како наследник на Југославија го поддржува континуитетот на надворешната политика на Југославија. Македонија иако беше дел од Југославија, не беше присутна на самитот, и тоа е огромна грешка. Водењето на едновекторска надворешна политика и носи штета на Македонија на долги стази. Македонија можеше со учество како набљудувач на самитот да стекне нови пријателства, да ги зајакне постојните, како и да отвори нови пазари за нашата економија. Но за жал Македонија нема реална и самостојна надворешна политика. Македонија истовремено е толку блиску, а толку далеко, кога во прашање се такви настани, нивна организација, или учество на истите. За разлика од Македонија, Србија се води од девизата „Не е важно дали мачката е црна или бела, важно е да лови глувци“.

„Движење на неврзаните“

Србија и Азербејџан беа заеднички организатори на самитот на „Движењето на неврзаните“, кој што беше најголем таков самит оддржан во 2021 година. Во Белград присутни беа државници и високи владини делегации од 105 држави, 40 министри за надворешни работи, девет меѓународни организации, вкупно повеќе од 600 делегации, и за нивната безбедност се грижат повеќе од 3 000 полицајци, војници и припадници на безбедносните служби. Гостите на аеродромот Никола Тесла беа пречекани од страна на министрите за надворешни работи на Србија и Азербејџан, Никола Селаковиќ и Џејхун Бајрамов. Почесни гости и звезди на самитот беа рускиот и турскиот Министер за надворешни работи, кои што одржаа говори на самитот. Официјално обраќање на самитот имаа претседателите на Србија Александар Вучиќ и на Азербејџан, Илхам Алиев.

„Драги пријатели, добре дојдовте дома. Белград бил и ќе биде добар домаќин на секое човечко битие кое ја носи пораката на мирот. Белград секогаш бил точка на спојување на Исток и Запад. Многу сум радосен поради тоа што и денеска сме домаќини на еден таков самит. Не би требало да ја заборавиме главната улога што Движењето на неврзаните ја одигра во зачувувањето на мирот во светот. Покрај сите подеми и падови, историјата на Движењето на неврзаните е успешна приказна. Правото да се одлучи за сопствената судбина не е грев, туку право кое мора да им припаѓа на сите, без оглед на силата, богатството и моќта што ја имаат. Србија никогаш нема да го сврти грбот на пријателите[1]“ – изјави Вучиќ во воведното обраќање.

Алиев имаше онлајн обраќање, ги поздрави присутните гости и им посака успешна работа. При тоа Алиев изјави „„За жал, двојните стандарди поврзани со нормите на меѓународното право и одлуките на меѓународните организации, употребата на селективен пристап негативно влијае на фер решавање на конфликтите во светот. Во текот на изминатите 30 години, Азербејџан исто така претрпе таков селективен пристап “.

Бидејќи пред неколку години Србија разбра дека во блиска иднина нема да се приклучи кон Европската унија, Србија пристапи кон водење на повеќе векторска надворешна, економска и одбранбена политика, како и во времето на Југославија. Србија пристапи кон обновување на старите врски и контакти со државите членки на „Движењето на неврзаните“. Уште во 2007 година Србија објави воена неутралност, односно дека нема да се прикличи ниту кон еден воен сојуз во светот. Како резултат на тоа, Србија денес е мека за странски инвестиции и од Кина, Русија, Јапонија, Обединетите Арапски Емирати, Турција, но и од Германија, Франција, Австрија, Италија и САД. Како резулат на тоа, во кризната 2020 година, Србија имаше повеќе од 3 милијарди долари странски инвестиции, и српскиот БДП имаше најмал пад во Европа. Во последните 5 години Србија има околу 15 милијарди директни странски инвестиции, што е импресивно. Србија својата одбранбена политика ја заснова на својата одбранбена индустрија, но и на купување на оружје и поддршка од Русија, Кина и Франција. Во последните неколку години српската воена индустрија воскресна, и Србија извезе оружје и воена опрема за повеќе од три милијарди долари. На надворешен план, најважно за Србија е да ја спречи признавањето на независноста на Косово од меѓународните институции, и да го блокира влегувањето на Косово во Обединетите Нации. За таа цел, Србија се потпира на помошта на руската и кинеската надворешна политика.

„Движењето на неврзаните“, чии што основачи беа Југославија, Египет и Индија, првта конференција ја одржа во Југославија во септември 1961, и на неа учествуваа 25 земји. Тоа беше проект на претседателите на Египет, Индија и Југославија, Насер, Нехру и Тито. Конференциите потоа се одржуваа на секои три години во различни држави и движењето денес брои 120 членки и 17 држави-набљудувачи, и во државите-набљудувачи денес се Србија, Кина, Бразил и Русија. „Движењето на неврзаните“ е најголемата група држави по Обединетите нации кое што се појави во екот на Студената војна како противтежа на спротивставените блокови предводени од САД и Советскиот Сојуз.

За организација на таков голем самит, посебно во време на светска епидемија, е потребна беспрекорна логистика и организација. А Србија покажа дека може и дека е достојна да организира настани од светски карактер. Самитот е одлична реклама и маркетинг на Белград и на Србија и ќе доведе до зголемување на угледот на Србија на меѓународно ниво, за зголемување на трговската размена на Србија, зголемување на поддршката на Србија за Косово како и зајакнување на партнерството со 104 држави од светот.

На дводневниот самит на Движењето на неврзаните земји не беа донесени никакви значајни одлуки, ниту пак беа потпишани важни документи, меморандуми. Собирот во Белград претставува начин да се одбележи 60-годишнината од првата конференција на Движењето на неврзаните што беше одржана на 1 септември 1961 година во Белград. Но за време на самитот, повеќе лидери ја истакнаа потребата од редефинирање на политиката на „Движењето на неврзаните“, се со цел истото денес, во 21 век, во време на турбулентни економски и геостратешки промени, да го пронајде своето место, и истото да има свое влијание и тежина при креирањето на новите светски текови, и на економските промени на светско ниво. Останува да видиме дали ќе дојде до реализација на тие повици, особено ако се знае шароликоста на движењето, и дека во него членуваат држави кои што имаат нерешени спорови, или се регионални непријатели.

Пишува: Дарко Тодоровски

Магистер по меѓународни односи и воен аналитичар